WIBOR jest wskaźnikiem referencyjnym stopy procentowej dla polskich złotych. Jest opracowywany przez administratora, który od 2020 r. posiada zgodę Komisji Nadzoru Finansowego na opracowywanie tego wskaźnika, w oparciu o dane przekazywane przez 10 największych banków w Polsce.

WIBOR jest podstawą wyznaczania oprocentowania dla większości kredytów o zmiennym oprocentowaniu udzielanych przez polskie banki, w tym dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, w szczególności kredytów hipotecznych. Oprocentowanie kredytu jest ustalane z uwzględnieniem WIBOR-u obowiązującego w danym terminie, najczęściej jest to WIBOR 6M lub WIBOR 3M.

Nie ma wątpliwości, że obecny sposób ustalania wysokości WIBOR doskonale zabezpiecza przede wszystkim interes oraz ryzyko ekonomiczne banków, a nie klienta.   Stosowana metodologia oraz zbiór danych będących podstawą ustalania wysokości tego wskaźnika rodzi bardzo duże zastrzeżenia prowadzące do wniosków, że WIBOR nie oddaje rzeczywistego kosztu, po jakim banki pozyskują finansowanie, a więc nie oddaje istoty wskaźnika.

Pozwala to z kolei na postawienie tezy, iż zapisy umów kredytowych odnoszące się do zmiennej stopy procentowej ustalanej w oparciu o WIBOR, w sposób wskazany powyżej, stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą klienta – są bezskuteczne wobec klienta – od chwili zawarcia umowy kredytu.

Zgodnie z założeniami WIBOR powinien być odzwierciedleniem zawieranych przez banki transakcji depozytowych na rynku międzybankowych (tj. transakcji, kiedy bank komercyjny pożycza pieniądze bądź przyjmuje depozyt od innych banków komercyjnych).

Jednak jak pokazują dane od 2008 roku transakcje depozytowe (terminowe) pomiędzy bankami są zawierane bardzo rzadko i nie mogą stanowić reprezentatywnego zbioru danych do ustalenia wskaźnika WIBOR, który jest następnie stosowany wobec klientów, w szczególności konsumentów.

Powstaje więc pytanie co odzwierciedla WIBOR?  Dlaczego do transakcji pomiędzy klientem a bankiem stosuje się stawkę referencyjną odzwierciedlającą transakcje międzybankowe, których nie ma? Czy wskaźnik WIBOR jest obiektywny i reprezentatywny? Jaki proces gospodarczy odzwierciedla?

Skoro jak powiedzieliśmy wcześniej tego procesu gospodarczego nie ma, bo transakcje, które powinny być podstawą ustalenia WIBOR pomiędzy bankami nie są zawierane, to jak zweryfikować obiektywność i reprezentatywność wskaźnika?

Wszystkie powyższe pytania wymagają odpowiedzi, w szczególności, że wystąpił bardzo duży rozdźwięk pomiędzy realnym oprocentowaniem lokat oraz środków zdeponowanych na ROR oferowanym przez banki klientom indywidualnym i korporacyjnym, a wysokością WIBOR.

Dodatkowo wątpliwości w odniesieniu do WIBOR wzmacnia fakt, że w związku z brakiem odpowiedniej liczby rzeczywistych transakcji na rynku międzybankowym, przy ustalaniu WIBOR od dłuższego czasu zaczęto posługiwać się przede wszystkim szacunkami dostarczanymi przez banki, co rodzi uzasadnione obawy arbitralności oraz uznaniowości.

Banki nie rezygnują ze stosowania niekorzystnego dla klientów WIBOR, pomimo że istnieją na rynku alternatywne wskaźniki, które ze względu na metodę ich ustalania, w sposób zdecydowanie bardziej odpowiedni odzwierciedlają realny koszt pozyskiwania finansowania przez banki, a także pasują do relacji z konsumentami. Opierają się wyłącznie o transakcje depozytowe zawierane przez banki z klientami detalicznymi (np. stawka referencyjna WKF). Należy pamiętać, że w ostatnim okresie kwota oprocentowania depozytów oferowanych klientom przez banki wyniosła 0,5%, a trzymiesięczny WIBOR 3,3%.

Banki w Polsce przez bardzo długi okres czasu nie oferowały również kredytów opartych o stałe stopy procentowe, pomimo tego, że jest to najpowszechniejszy sposób oprocentowania kredytów hipotecznych na świecie. W przypadku stałych stóp procentowych to banki jako profesjonalne podmioty biorą na siebie odpowiedzialność za zarządzanie ryzykiem stóp procentowych, a nie tak jak to jest w Polsce, że przeniesiono te obowiązki i obciążenia na klienta.

Zobacz również: sprawdzenie umowy kredytu hipotecznego

Wskaźnik WIBOR jest wskaźnikiem referencyjnym stopy procentowej dla polskich złotych.

WIBOR to tzw. wskaźnik referencyjny określający oprocentowanie pożyczek na rynku międzybankowym w Polsce. Wskaźnik WIBOR (razem z marżą banku) jest wykorzystywany do ustalania oprocentowania kredytów (np. kredytów hipotecznych).

WIBOR jest opracowywany przez administratora (GPW Benchmark), który od 2020 roku posiada zgodę Komisji Nadzoru Finansowego na opracowywanie wskaźników referencyjnych.

Ustalenie WIBOR-u odbywa się w oparciu o dane dostarczane przez 10 największych polskich banków tzw. banki paneliści. WIBOR wyznaczany jest jako średnia arytmetyczna wielkości oprocentowania podawanych przez banki uczestników panelu WIBOR, po odrzuceniu wielkości skrajnych.

Główne dokumenty które określają zasady opracowywania WIBOR to: Oświadczenie administratora, Regulamin Stawek Referencyjnych WIBOR i WIBID, Kodeks Postępowania Uczestników Fixingu WIBID i WIBOR oraz Specyfikacja Kwotowań Modelowych.

GPW Benchmark jest spółką córką Giełdy Papierów Wartościowych.  Jest to wyspecjalizowany podmiot, prowadzący działalność regulowaną podlegającą nadzorowi KNF, powołany do opracowywania wskaźników referencyjnych. GPW Benchmark opracowuje   m.in.  następujące wskaźniki referencyjne: WIG (wskaźniki cen akcji) oraz WIBOR/WIBID (wskaźniki referencyjne stop procentowych).

Jedną z ostatnich propozycji polskiego rządu jest likwidacja począwszy od 2023 r. stawki referencyjnej WIBOR, a w jego miejsce wprowadzenie nowego wskaźnika opartego na koszcie pieniądza w pożyczkach jednodniowych udzielanych na rynku międzybankowym (O/N) tzw. stawki Polonii obliczanej przez NBP.

Stawka Polonia na dzień 25.04.2022 r. wynosiła 4,12%, podczas gdy WIBOR 3M z tego dnia kształtował się na poziomie 5,79%.

W naszej opinii zaproponowane przez rząd rozwiązanie w dalszym ciągu nie usuwa z relacji pomiędzy klientami a bankami niedozwolonych klauzul umownych w odniesieniu do stosowanego oprocentowania i nie wprowadza zasad zgodnych w tym obszarze z wytycznymi rozporządzenia Parlamentu Europejskiego BMR.

Po pierwsze złożona propozycja w dalszym ciągu nie urealnia kosztu kredytu ponoszonego przez kredytobiorcę w odniesieniu do rzeczywistego kosztów finansowania ponoszonego przez banki. Proponuje się w dalszym ciągu, aby istotna część oprocentowania była oparta na wskaźnikach, które mogą podlegać arbitralnemu kształtowaniu przez banki (tzw rynek międzybankowy), a nie rzeczywistym realiom gospodarczym.

Po drugie trudno zrozumieć propozycję rozwiązań, aby w oparciu o oprocentowanie jednodniowych pożyczek międzybankowych, kształtować oprocentowanie w odniesieniu do długoterminowych kredytów hipotecznych zawieranych na 20-30 lat. W szczególności, że jednodniowe pożyczki na rynku międzybankowym są determinowane koniecznością uzupełnienia niedoborów płynności banku w danym dniu, co może przekładać się na akceptację przez poszczególne banki pożyczek z wyższym oprocentowaniem, których horyzont wynosi 1 dzień roboczy.

Powstaje uzasadnione pytanie jak zastosować jednodniowy wskaźnik do okresu oprocentowania kredytu który wynosi 3 lub 6 miesięcy?

Niestety żadna ze złożonych przez rząd propozycji nie odnosi się do transakcji banków z klientami np. oprocentowania lokat oraz rachunków bieżących, które wydają się najbardziej adekwatne do stosowania w relacjach kredytowych pomiędzy bankiem a klientem.

Na uwagę zasługuje również fakt, że  rząd zapowiedział wprowadzenie zmian dotyczących WIBOR zgodnie z zasadami, która zostały już zastosowane na przełomie 2021/22 roku przy likwidacji LIBOR. Zgodnie z regulacją unijną z listopada 2021 roku  LIBOR został zastąpiony wskaźnikiem SARON, który został dodatkowo powiększony o wskaźnik korygujący – tak aby nowe oprocentowanie oparte o SARON było na podobnym poziomie jak wcześniej wskaźnik LIBOR. Jeżeli zmiany wskaźnika oprocentowania będą przebiegać w Polsce w podobny sposób, może się na końcu okazać, że oprócz zmiany nazwy wskaźnika i sposobu jego obliczania, klienci w dalszym ciągu będą zobowiązani spłacać kredyty w oparciu relatywnie wysokie stopy procentowe.