Na skutek podwyżek stóp procentowych w 2021 i 2022 r. raty kredytów złotówkowych o zmiennej stopie procentowej skoczyły drastycznie w górę. To właśnie w tym czasie wielu kredytobiorców zraziło się do wskaźnika WIBOR uznając go za mało stabilny i nieodporny na wahania dotykające rynków gospodarczych. Dodatkowo na popularności zaczęły zyskiwać pozwy o unieważnienie WIBOR. Kredytobiorcy zorientowali się, że z pomocą specjalisty (kancelaria WIBOR) mogą polepszyć swoją sytuację ekonomiczną, a wstępne wyliczenie roszczeń dokonywane za pomocą narzędzia, jakim jest kalkulator WIBOR tylko wzmocniło te nadzieje.
Wszystkie te czynniki wpłynęły na spadek zainteresowania kredytobiorców kredytami WIBOR. Głównym celem banków stało się więc zapewnienie wiarygodności stawek WIBOR przez banki. Czy podjęte zostały ku temu jakieś konkretne działania banków na rzecz rzetelności stawek WIBOR? Czy wprowadzone zostały jakieś nowe regulacje dotyczące raportowania stawek WIBOR?
Jakie kroki podejmują banki w celu zapewnienia uczciwości stawek WIBOR?
Ciężko powiedzieć o konkretnych procedurach wdrażanych przez banki celem zapewnienia uczciwości stawek WIBOR. Pewną transparentność zapewnia, dość złożona, procedura ustalania WIBOR (o której w dalszej części artykułu). Warto również nadmienić, że dane dotyczące WIBOR są każdorazowo publikowane do publicznego wglądu. Dane o aktualnym WIBOR można obserwować stronie internetowej, dostępnej pod adresem https://gpwbenchmark.pl/, prowadzonej przez GPW Benchmark S.A. – administratora stawek WIBOR.
Jakie są najnowsze inicjatywy regulacyjne mające na celu zapobieganie manipulacji stawkami WIBOR?
Główne inicjatywy mające zapobiegać problemom z WIBOR w przyszłości skupiają się na zmianie wskaźnika referencyjnego. Z początkiem 2023 r. wskaźnik WIBOR zaczął być stopniowo zastępowany nowym wskaźnikiem tzw. WIRON. Pierwotnie do końca 2025 r. WIRON miał w całości zastąpić WIBOR, dziś wiadomo, że data ta będzie trudna do zachowania, a dodatkowo nie jest przesądzone, czy to właśnie WIRON będzie nowym WIBOR-em.
Pierwsze kredyty oparte o WIRON uruchomione zostały w wakacje 2023 r. Po niemal roku od funkcjonowania WIRON na rynku kredytowym okazało się, że nie do końca spełnia on pokładane w nim nadzieje. W związku z powyższym pojawiły się informacje, że WIBOR może zostać zastąpiony innym wskaźnikiem niż WIRON. W chwili obecnej brak jednak konkretów, a do procesu ustalania nowego WIBOR akces zgłasza coraz większa liczba chętnych. W tym temacie wypowiadał się już Prezes NBP Adam Glapiński, który zakomunikował, że NBP jest gotów przewodniczyć pracom na ustalaniem nowego wskaźnika referencyjnego dla umów kredytowych. Ostatnio w prasie cytowano natomiast wypowiedź Prezesa GPW Benchmark S.A., który wspominał o swoich propozycjach 5 różnych wskaźników mogących zastąpić WIBOR.
Jakie są procedury kontroli i monitorowania stawek WIBOR w bankach?
Procedury kontroli stawek referencyjnych są ściśle określone. Podstawową rolę pełnią przy ustalaniu tych stawek główne banki działające na rynku usług finansowych w Polsce.
Monitorowanie stawek WIBOR przez banki jest dość złożone, w dużym uproszczeniu można wskazać, że WIBOR oblicza się z uwzględnieniem średniej arytmetycznej ze stóp procentowych wskazanych przez banki. Sam proces ustalania wysokości stawki WIBOR nosi miano fixingu i polega na tym, że banki – dilerzy rynku finansowego – przedstawiają dane dotyczące własnej stawki procentowej.
Następnie, już po tym jak każdy z banków zgłosi swoją propozycję stopy procentowej przez każdy tzw. agent kalkulacyjny odrzuca dwie najwyższe i dwie najniższe oferty (w przypadku gdy w fixingu bierze udział co najmniej 10 banków – co powinno być regułą), a z pozostałych wylicza się średnią arytmetyczną. Jeżeli w procesie wyliczania WIBOR bierze udział 8-9 banków, agent odrzuca po jednej skrajnej wartości, w przypadku gdy banków jest jeszcze mniej w ogóle nie dokonuje się odrzucenia skrajnych wartości stawki procentowej. Tak w skrócie przebiega współpraca banków w celu zapewnienia uczciwości stawek WIBOR.
Autor: radca prawny Maciej Fiedorowicz WA-15162