WIBOR jest wskaźnikiem referencyjnym stopy procentowej dla polskich złotych. Jest opracowywany przez administratora, który od 2020 r. posiada zgodę Komisji Nadzoru Finansowego na opracowywanie tego wskaźnika, w oparciu o dane przekazywane przez 10 największych banków w Polsce.
WIBOR jest podstawą wyznaczania oprocentowania dla większości kredytów o zmiennym oprocentowaniu udzielanych przez polskie banki, w tym dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, w szczególności kredytów hipotecznych. Oprocentowanie kredytu jest ustalane z uwzględnieniem WIBOR-u obowiązującego w danym terminie, najczęściej jest to WIBOR 6M lub WIBOR 3M.
Nie ma wątpliwości, że obecny sposób ustalania wysokości WIBOR doskonale zabezpiecza przede wszystkim interes oraz ryzyko ekonomiczne banków, a nie klienta. Stosowana metodologia oraz zbiór danych będących podstawą ustalania wysokości tego wskaźnika rodzi bardzo duże zastrzeżenia prowadzące do wniosków, że WIBOR nie oddaje rzeczywistego kosztu, po jakim banki pozyskują finansowanie, a więc nie oddaje istoty wskaźnika.
Pozwala to z kolei na postawienie tezy, iż zapisy umów kredytowych odnoszące się do zmiennej stopy procentowej ustalanej w oparciu o WIBOR, w sposób wskazany powyżej, stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą klienta – są bezskuteczne wobec klienta – od chwili zawarcia umowy kredytu. Zgodnie z założeniami WIBOR powinien być odzwierciedleniem zawieranych przez banki transakcji depozytowych na rynku międzybankowych (tj. transakcji, kiedy bank komercyjny pożycza pieniądze bądź przyjmuje depozyt od innych banków komercyjnych). Jednak jak pokazują dane od 2008 roku transakcje depozytowe (terminowe) pomiędzy bankami są zawierane bardzo rzadko i nie mogą stanowić reprezentatywnego zbioru danych do ustalenia wskaźnika WIBOR, który jest następnie stosowany wobec klientów, w szczególności konsumentów.
Powstaje więc pytanie co odzwierciedla WIBOR? Dlaczego do transakcji pomiędzy klientem a bankiem stosuje się stawkę referencyjną odzwierciedlającą transakcje międzybankowe, których nie ma? Czy wskaźnik WIBOR jest obiektywny i reprezentatywny? Jaki proces gospodarczy odzwierciedla?
Skoro jak powiedzieliśmy wcześniej tego procesu gospodarczego nie ma, bo transakcje, które powinny być podstawą ustalenia WIBOR pomiędzy bankami nie są zawierane, to jak zweryfikować obiektywność i reprezentatywność wskaźnika?
Wszystkie powyższe pytania wymagają odpowiedzi, w szczególności, że wystąpił bardzo duży rozdźwięk pomiędzy realnym oprocentowaniem lokat oraz środków zdeponowanych na ROR oferowanym przez banki klientom indywidualnym i korporacyjnym, a wysokością WIBOR.
WIBOR Dodatkowo wątpliwości w odniesieniu do WIBOR wzmacnia fakt, że w związku z brakiem odpowiedniej liczby rzeczywistych transakcji na rynku międzybankowym, przy ustalaniu WIBOR od dłuższego czasu zaczęto posługiwać się przede wszystkim szacunkami dostarczanymi przez banki, co rodzi uzasadnione obawy arbitralności oraz uznaniowości.
Banki nie rezygnują ze stosowania niekorzystnego dla klientów WIBOR, pomimo że istnieją na rynku alternatywne wskaźniki, które ze względu na metodę ich ustalania, w sposób zdecydowanie bardziej odpowiedni odzwierciedlają realny koszt pozyskiwania finansowania przez banki, a także pasują do relacji z konsumentami. Opierają się wyłącznie o transakcje depozytowe zawierane przez banki z klientami detalicznymi (np. stawka referencyjna WKF). Należy pamiętać, że w ostatnim okresie kwota oprocentowania depozytów oferowanych klientom przez banki wyniosła 0,5%, a trzymiesięczny WIBOR 3,3%.
Banki w Polsce przez bardzo długi okres czasu nie oferowały również kredytów opartych o stałe stopy procentowe, pomimo tego, że jest to najpowszechniejszy sposób oprocentowania kredytów hipotecznych na świecie. W przypadku stałych stóp procentowych to banki jako profesjonalne podmioty bierą na siebie odpowiedzialność za zarządzanie ryzykiem stóp procentowych, a nie tak jak to jest w Polsce, że przeniesiono te obowiązki i obciążenia na klienta.