SPRAWDŹ ILE MOŻESZ ODZYSKAĆ
Skip to content

WIBOR a prawo bankowe

Data ostatniej aktualizacji:

WIBOR a prawo bankowe

Jeżeli posiadasz kredyt z oprocentowaniem zmiennym opartym o wskaźnik WIBOR, być może zastanawiałeś się, jak WIBOR jest regulowany przez prawo bankowe. Regulacje WIBOR mogą wydawać się skomplikowane. Czy wiesz jednak, jak wpływ zmian w prawie bankowym na stawkę WIBOR rzutuje na wysokość raty Twojego kredytu? Ta wiedza może okazać się bardzo użyteczna, jeśli rozważasz zakwestionowanie swojej umowy kredytowej. Jak prawo bankowe wpływa na WIBOR? Jeśli jesteś ciekawy, zachęcamy do zapoznania się z poniższym artykułem.

Jakie są regulacje dotyczące WIBOR w prawie bankowym?

Zacznijmy od podstaw. WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) jest wskaźnikiem referencyjnym stopy procentowej odzwierciedlającym poziom stopy procentowej, po jakiej banki są gotowe składać w innych bankach środki pieniężne (tzw. depozyty) na określony czas. Innymi słowy, pozwala on na określenie wartości pieniądza na rynku w danym okresie. Wskaźnik WIBOR obliczany jest przez profesjonalny podmiot spoza sektora bankowego, GPW Benchmark S.A. Wraz z innym wskaźnikiem WIBID są to tzw. stawki referencyjne. Wydaje się zatem, że jest to obiektywny i wiarygodny punkt odniesienia dla uczestników rynku finansowego.

Ale czy rzeczywiście tak jest?

Przechodząc do meritum – WIBOR a prawo bankowe.

Wskaźnik WIBOR nie został wprost zdefiniowany w przepisach prawa krajowego, a jego zgodność z prawem unijnym, a konkretnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne w instrumentach finansowych i umowach finansowych lub do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych (tzw. rozporządzenie BMR), budzi poważne wątpliwości. Jak wskazano powyżej, opiera się on na wysokości oprocentowania depozytów na polskim rynku międzybankowym. Warto jednak zauważyć, że obecnie realne transakcje tego typu nie są przeprowadzane, a ustalenie wskaźnika WIBOR opiera się jedynie na podstawie deklaracji banków w tym zakresie. Wartość ta jest zatem podatna na manipulacje i jednocześnie nie spełnia wymogów określonych w rozporządzeniu BMR, tj. reprezentatywności, rynkowości i adekwatności.

Prawo bankowe a umowy kredytowe oparte na WIBOR

WIBOR w kontekście prawa bankowego należy rozważyć przede wszystkim z uwzględnieniem definicji umowy kredytu, która została sformułowana w art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe. Zgodnie ze wskazanym przepisem przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Umowa kredytu powinna określać w szczególności wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego spłaty.

To właśnie m.in. powyższe regulacje legły u podstaw kwestionowania umów kredytowych z oprocentowaniem zmiennym opartym o wskaźnik WIBOR.

Co więcej, niektóre instrumenty oraz mechanizmy funkcjonujące na rynku finansowym, mogą pośrednio wpływać na wartość wskaźników referencyjnych. Wynika to z faktu, że te ostatnie – mimo że mogą odnotowywać okresy względnej stabilności – charakteryzują się zmiennością zależną od aktualnej dynamiki rynku. Przykładowo, jednym z czynników mających wpływ na wysokość wskaźnika WIBOR jest polityka monetarna. W Polsce odpowiada za nią Narodowy Bank Polski, a stawki referencyjne zależne są od podejmowanych przez niego decyzji dotyczących stóp procentowych. Wzrost stóp procentowych jest jednoznaczny ze wzrostem wysokości WIBOR, a z racji tego, że umowy kredytowe z oprocentowaniem zmiennym często oparte są właśnie o ten wskaźnik, oznacza to także wzrost rat kredytów.

Czy WIBOR może być przedmiotem sporów prawnych?

W kontekście przedstawionej powyżej definicji umowy kredytu powstaje zatem pytanie: czy odwołanie do wskaźnika WIBOR można uznać za zgodne z obowiązującymi przepisami określenie wysokości oprocentowania?

Zdaniem Komisji Nadzoru Finansowego, przedstawionym w 2023 roku, wskaźnik WIBOR pozostaje wiarygodnym i legalnym narzędziem w kontekście zastosowania go w umowach kredytów hipotecznych w walucie polskiej. Niemniej jednak nie sposób zgodzić się z tym, że stawka referencyjna podlegająca dynamicznym i niemożliwym do przewidzenia w dłuższej perspektywie czasu zmianom, stanowi precyzyjne określenie wysokości oprocentowania.

Odpowiedzialność banków związana z WIBOR opiera się na tym, że klienci nie otrzymali zrozumiałych informacji dotyczących sposobu ustalania wartości wskaźnika, od którego uzależniona jest wysokość raty kredytu. Brak zrozumienia tych mechanizmów skutkował jednocześnie brakiem zrozumienia wszystkich konsekwencji, w szczególności ryzyka związanego z zaciągnięciem kredytu. W praktyce oznacza to, że ryzyko związane ze wzrostem stóp procentowych zostało w całości przerzucone na konsumentów, którzy nie byli tego świadomi w chwili zawarcia zobowiązania wobec banków. Takie działanie należy uznać za nieuczciwą praktykę rynkową i rażące naruszenie zbiorowych interesów konsumentów.

Jak zmiany w prawie bankowym mogą wpłynąć na WIBOR?

Od kilku lat trwają prace nad reformą wskaźników referencyjnych. Konieczność jej przeprowadzenia wynika z zaleceń międzynarodowych instytucji nadzoru finansowego. W tym celu powołano Narodową Grupę Roboczą ds. reformy wskaźników referencyjnych (NGR), której zadaniem jest przygotowanie do wdrożenia nowego wskaźnika, który miałby zastąpić WIBOR w umowach kredytowych.

Początkowo jako następcę rozważano wskaźnik WIRON (Warsaw Interest Rate Overnight), który jest obliczany na podstawie transakcji depozytowych zawieranych przez banki, instytucje finansowe oraz duże przedsiębiorstwa. Jest on oparty na rzeczywistych transakcjach jednodniowych przeprowadzonych na rynku finansowym i z założenia ma obrazować rzeczywistą sytuację rynkową. W ostatnim czasie Komitet Sterujący NGR zapowiedział jednak, że konsultacjami objęto także indeksy wchodzące w skład grupy wskaźników WIRF (Warszawski Indeks Rynku Finansowego). Ich wyliczenie odbywa się na podstawie transakcji depozytowych niezabezpieczonych zawartych pomiędzy największymi instytucjami kredytowymi i finansowymi.

Zakończenie procesu wdrożenia nowego wskaźnika planowano początkowo na 2025 rok. Jednak prace nad reformą się przedłużają i według najnowszych informacji Komitetu Sterującego Narodowej Grupy Roboczej ich zakończenie przesunięto na 2027 rok. Wszystko jednak wskazuje na to, że prędzej czy później WIBOR zostanie zastąpiony w umowach kredytowych odwołaniem do innego wskaźnika, który zgodnie z założeniami ma być wolny od ryzyka.

Kancelaria WIBOR przez lata pomaga kredytobiorcom w walce z bankami. Jeżeli posiadasz kredyt w złotówkach, zachęcamy do skorzystania z bezpłatnej analizy umowy kredytu. Dzięki czemu dowiesz się, czy Twoja umowa kredytu zawiera postanowienia niedozwolone, jakie są szanse i ryzyka związane z Twoją sprawą WIBOR. Dodatkowo korzystając z kalkulatora WIBOR, możesz też samodzielnie dokonać wstępnego szacunku, ile możesz zyskać od banku w przypadku wygranej.

 

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe - art. 69 oraz rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne w instrumentach finansowych i umowach finansowych lub do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych i zmieniające dyrektywy 2008/48/WE i 2014/17/UE oraz rozporządzenie (UE) nr 596/2014.