Wskaźniki referencyjne w umowach kredytowych to wręcz obligatoryjny element. W ostatnim czasie wskaźnik referencyjny WIBOR znalazł się w centrum dyskusji dotyczących kredytów hipotecznych. Pojawiają się pytania o to, czy jego unieważnienie lub zastąpienie nowym wskaźnikiem dotyczy jedynie nowych umów, czy może również starych. Zmiany WIBOR w umowach kredytowych można dokonać w nowych oraz w starych umowach.
Unieważnienie WIBOR nowe umowy
Unieważnienie WIBOR nie dotyczy wyłącznie nowych umów kredytowych – ma także wpływ na istniejące zobowiązania. Zmiana zasad kredytów po unieważnieniu WIBOR zostaje określona przez sąd, a bank powinien zastosować się do wyroku wydanego przez sąd. Kredytobiorcy powinni na bieżąco monitorować zmiany i rozważyć skorzystanie z pomocy prawnej w celu ochrony swoich interesów.
Czy banki muszą stosować WIRON w istniejących kredytach? Obowiązek stosowania WIRON zamiast WIBOR dotyczy na razie głównie nowych umów kredytowych, jednak docelowo zmiana może objąć również istniejące kredyty. Banki są zobowiązane do informowania kredytobiorców o wszelkich zmianach, a sam proces zmiany wskaźnika referencyjnego powinien być przejrzysty i zgodny z regulacjami prawnymi.
WIBOR a stare umowy kredytowe
Czy unieważnienie WIBOR dotyczy starych umów kredytowych? Unieważnienie WIBOR może dotyczyć zarówno nowych, jak i istniejących umów kredytowych. W przypadku nowych umów banki już teraz stopniowo przechodzą na inne wskaźniki, takie jak WIRON (Warsaw Interest Rate Overnight).
Kredytobiorcy coraz częściej kierują sprawy do sądów, domagając się unieważnienia wskaźnika WIBOR w swoich umowach. Ich argumenty opierają się na twierdzeniu, że WIBOR nie odzwierciedlał rzeczywistych kosztów finansowania i mógł być arbitralnie ustalany. W przypadku pozytywnego rozstrzygnięcia na korzyść kredytobiorcy możliwe jest, że sąd usunie WIBOR z danej umowy, co wpłynie na wysokość rat.
Aktualizacja wskaźników dla starych kredytów
Zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne w instrumentach finansowych i umowach finansowych lub do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych i zmieniające dyrektywy 2008/48/WE i 2014/17/UE oraz rozporządzenie (UE) nr 596/2014 (dalej jako: rozporządzenie BMR) od 2018 roku na bankach spoczywa obszerniejszy obowiązek informacyjny. W związku z tym umowy kredytowe powinny zawierać tzw. klauzule awaryjne, które umożliwią bankom automatyczne zastąpienie jednego wskaźnika referencyjnego drugim, w sytuacji gdy ten pierwszy przestanie istnieć. Zmiana wskaźników w starszych umowach kredytowych może na ten moment nastąpić na podstawie aneksu do umowy kredytu.
Banki coraz częściej wysyłają kredytobiorcom hipotecznym aneksy dotyczące zamiany wskaźnika. Czy warto podpisać aneks do umowy kredytu hipotecznego? Odpowiedź: to zależy od treści umowy oraz treści proponowanego aneksu. W przypadku wątpliwości warto skorzystać z konsultacji z kancelarią prawniczą.
Wpływ unieważnienia WIBOR na istniejące kredyty
Jak zmieniają się umowy kredytowe po usunięciu WIBOR? Jeżeli WIBOR zostanie usunięty z umowy kredytowej, jego miejsce zajmują inne mechanizmy ustalania oprocentowania. Proces unieważnienia WIBOR w nowych i starych umowach może zakończyć się:
- wyeliminowaniem z umowy kredytowej wszystkich składników oprocentowania (WIBOR oraz marży) – w takiej sytuacji bank musi zwrócić wpłacone dotychczas odsetki, a spłata kredytu jest kontynuowana bez odsetek przez okres uregulowany w umowie. Z kolei kredytobiorca zwraca bankowi jedynie pożyczony kapitał;
- usunięciem z umowy kredytu wskaźnika WIBOR i pozostawienie marży – w tym przypadku sąd nakaże rozliczyć umowę kredytu tak, jakby oprocentowanie równało się wysokości marży bankowej (bez WIBOR) i kontynuować spłatę kredytu z niskimi odsetkami;
- unieważnieniem umowy kredytu w całości – w tej sytuacji, umowa jest traktowana tak jakby nie została w ogóle zawarta. To rozwiązanie jest najbardziej opłacalne dla osób, które już spłaciły kredyt, a to z tego powodu, że strony muszą sobie zwrócić wzajemne świadczenia. Bank ma obowiązek oddać całą sumę wpłaconych rat kapitałowo-odsetkowych, a kredytobiorca zwraca kwotę udostępnionego kapitału.
Jak sądy podchodzą do starych umów z WIBOR? Unieważnienie WIBOR w starych umowach, jak i nowych umowach zależy od decyzji sądu. Polskie sądy coraz częściej rozpatrują sprawy związane z unieważnieniem WIBOR w umowach kredytowych. Decyzje sądowe w sprawach WIBOR są zróżnicowane i zależą od konkretnego przypadku. Sąd może orzec o:
- unieważnieniu całej umowy – w niektórych przypadkach sądy uznają, że WIBOR jest na tyle nieprawidłowy, że cała umowa kredytowa jest nieważna;
- usunięcie WIBOR z umowy – niektórych przypadkach sądy decydują o usunięciu WIBOR z umowy, pozostawiając oprocentowanie jedynie na podstawie marży banku;
- oddaleniu roszczenia kredytobiorcy. Sądy mogą również uznać, że WIBOR był zgodny z warunkami rynkowymi i oddalić roszczenia kredytobiorców. W takiej sytuacji kredytobiorcom przysługuje apelacja od niekorzystnego wyroku.