Klauzula niedozwolona
Definicja klauzuli niedozwolonej – klauzula niedozwolona to postanowienia zawarte w umowie z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.
Sprawdź również: Klauzule abuzywne w umowach kredytowych złotówkowych
Czym są klauzule niedozwolone?
Aby uznać, że dane postanowienie umowne to klauzula niedozwolona (inaczej klauzula abuzywna) należy spełnić wszystkie poniższe przesłanki:
- postanowienie musi być stosowane przez przedsiębiorcę wobec konsumenta;
- postanowienie nie może być indywidualnie uzgodnione;
- postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami;
- postanowienie narusza w sposób rażący interesy konsumenta.
Przy czym kwestionowane postanowienia umowne nie mogą określać głównych świadczeń stron, chyba że zostały sformułowane w sposób niejednoznaczny.
Na czym polega stosowanie niedozwolonych klauzul i wzorów umów?
Stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone jest zabronione. Poprzez stosowanie postanowień niedozwolonych naruszane są interesy konsumenta.
Klauzule abuzywne są niedozwolone właśnie z tego powodu, że wprowadzają skrajnie niekorzystne dla konsumenta postanowienia umowne. Co istotne, przy ich narzuceniu przedsiębiorca korzysta ze swojej dominującej pozycji w obrocie rynkowym, co nie powinno mieć miejsca.
Kto uznaje klauzule za niedozwolone?
Klauzula może zostać uznana za niedozwoloną przez sąd. Sąd analizując postanowienia danej umowy, stwierdza czy zostały spełnione wszystkie przesłanki do uznania danego postanowienia za abuzywne. Postanowienia wzorca umowy mogą także podlegać badaniu przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Prezes UOKiK wydaje decyzję administracyjną, w której rozstrzyga, czy dana klauzula ma niedozwolony charakter oraz czy zakazuje jej dalszego wykorzystywania. Decyzja UOKiK, na mocy której postanowienie wzorca umowy uznano za niedozwolone, odnosi skutek tylko w stosunku do przedsiębiorcy, który ją stosował. Skutkuje ona także wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli z przedsiębiorcą umowę z danym postanowieniem uznanym za niedozwolone.
Taka kontrola określana jest jako kontrola abstrakcyjna postanowień wzorca umowy. Polega ona na badaniu treści postanowień wzorca umowy w oderwaniu o konkretnego stosunku umownego.
W jaki sposób ocenić czy dana klauzula umowna jest niedozwolona?
Aby ocenić czy dana klauzula jest niedozwolona, należy dokonać analizy umowy i okoliczności towarzyszących jej zawarciu. Przede wszystkim za niedozwolone mogą być uznane klauzule zawarte w umowie przedsiębiorcy z konsumentem. Dodatkowo muszą one kształtować jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, a także rażąco naruszać interesy konsumenta.
Za niedozwolone klauzule umowne uznawane są na przykład postanowienie dotyczące mechanizmu indeksacji w umowach kredytów frankowych. Również i w kredytach złotówkowych mogą występowania postanowienia niedozwolone. Wskazuje się, że takim postanowieniem są postanowienia umowne odnoszące się do wskaźnika WIBOR, który stanowi składową oprocentowania kredytów złotówkowych. Dlatego też coraz więcej kredytobiorców złotówkowych decyduje się wnieść pozew WIBOR do sądu, aby wyeliminować z umowy niedozwolone postanowienia.
Jakie są konsekwencje obecności klauzul niedozwolonych w umowach między przedsiębiorcą a konsumentem?
Postanowienie niedozwolone nie wiążą konsumenta od początku. Strony po usunięciu postanowień niedozwolonych co do zasady są związane umową w pozostałym zakresie. W wypadku jednak gdy klauzula niedozwolona reguluje kwestie, bez których umowa nie może funkcjonować w obrocie, to umowę taką uznaje się za nieważną.
Nieważność umowy to daleko idąca konsekwencja. Mamy z nią do czynienia na przykład na gruncie spraw frankowych. Wspomnieć należy, że na przedsiębiorcę stosującego w swoich wzorcach umownych klauzule niedozwolone może także zostać nałożona kara przez UOKiK.
W odniesieniu do kredytów złotówkowych należy wskazać, że istnieją podstawy do tego, aby wskaźnik WIBOR w nich obecny, uznać za klauzulę niedozwoloną. Wyeliminowanie WIBOR z umowy, unieważnienie WIBOR przynosi bowiem wiele korzyści dla kredytobiorcy, jak zmniejszenie rat kredytu czy zwrot kwoty z już nadpłaconych rat. Nasza Kancelaria WIBOR prowadzi od lat spory kredytobiorców z bankami.
Autor: radca prawny Maciej Fiedorowicz, nr wpisu WA-15162