Od 2023 r. rozpoczął się powolny proces usuwania WIBOR z oferty polskiego rynku finansowego. Wskaźnik WIBOR przez wiele lat odpowiadał za oprocentowanie kredytów o zmiennej stopie procentowej, wyrażonych w polskich złotych. Z uwagi na niespodziewaną serię podwyżek stóp procentowych, dokonaną przez RPP w latach 2021-2022, wielu kredytobiorców straciło zaufanie do WIBOR, którego wartość na skutek powyższych działań RPP gwałtownie wzrosła. Niepewność WIBOR doprowadziła do sytuacji, w której kredytobiorcy złotówkowi znaleźli się w położeniu zbliżonym do kredytobiorców kredytów frankowych.
Od dłuższego czasu trwa debata, jaki wskaźnik powinien zastąpić WIBOR. Przez długi czas faworytem był WIRON, w 2023 r. rozpoczęto nawet wprowadzanie kredytów, których oprocentowanie zależne było właśnie od tego wskaźnika. W praktyce jednak okazało się, że WIRON zachowuje się podobnie jak WIBOR, a temat nowego wskaźnika znów nabrał na znaczeniu. Ostatnimi czasy dochodzą informacje, że to główna stopa NBP ma być następcą WIBOR. Jakie są przewidywane zmiany na rynku finansowym w związku z zastąpieniem WIBOR-u przez główną stopę NBP?
Jakie są różnice między WIBOR-em a główną stopą NBP?
Podstawową różnicą między WIBOR-em, a główną stopą NBP jest procedura określania ich wartości. Najistotniejszy wpływ na ustalanie WIBOR mają główne banki działające na polskim rynku. Wartość WIBOR 3 m lub WIBOR 6 m oblicza się z uwzględnieniem średniej arytmetycznej ze stóp procentowych wskazanych przez banki („dilerów rynku pieniężnego”). Proces ten określa się jako fixingu i polega na tym, że banki przedstawiają dane dotyczące własnej stawki procentowej.
Następnie, po wskazaniu przez poszczególne banki propozycji wysokości stopy procentowej tzw. agent kalkulacyjny odrzuca dwie najwyższe i dwie najniższe oferty (w przypadku gdy w fixingu bierze udział co najmniej 10 banków – co powinno być regułą), a z pozostałych wylicza się średnią arytmetyczną.
Główna stopa finansowa NBP – inaczej stopa referencyjna, jest natomiast określana przez RPP. Można więc powiedzieć, że stawka ta powinna się cieszyć dużo większym zaufaniem społecznym, gdyż jej wysokość zależy nie od wyniku obrad banków komercyjnych, ale od decyzji banku centralnego.
Jak główna stopa NBP wpływa na oprocentowanie kredytów?
Obecnie główna stopa NBP pośrednio, aczkolwiek znacząco, wpływa na wysokość raty kredytu. Decyzje RPP odnośnie wysokości stopy referencyjnej NBP mają bowiem znaczenie dla wysokości WIBOR. Najprościej tłumacząc w przypadku wzrostu głównej stopy referencyjnej rośnie również wskaźnik WIBOR i analogicznie, wraz z obniżaniem stóp procentowych przez NBP maleje wartość WIBOR.
Oprocentowanie kredytów WIBOR składa się natomiast z dwóch części. Pierwszą jest marża banku, która ma charakter stały. Drugim jest wskaźnik WIBOR 3M lub 6M, którego wartość cyklicznie się zmienia. Zmiana wartości WIBOR wpływa więc na wysokość miesięcznej raty, a tym samym rola głównej stopy NBP w ustalaniu oprocentowania kredytów wydaje się być oczywista.
Jakie są prognozy dotyczące przyszłych decyzji dotyczących głównej stopy NBP?
Obecnie stopa referencyjna NBP wynosi 5,75%. Stan taki utrzymuje się już od wielu miesięcy, RPP na kolejnych sesjach konsekwentnie nie zmienia wysokości głównej stopy NBP. Prognozy dotyczące przyszłych decyzji dotyczących głównej stopy NBP przewidują, że co najmniej do końca rok 2024 r. główna stopa NBP nie ulegnie zmianie.
Czy zastąpienie WIBOR-u główną stopą NBP wpłynie na kredyty hipoteczne?
Obecnie zastępowanie WIBOR-u przez główną stopę NBP to wciąż nic pewnego. Jaki wskaźnik zastąpi ostatecznie WIBOR powinniśmy dowiedzieć się do końca wakacji 2024 r. Zmiany na rynku finansowym związane z główną stopą NBP obecnie są więc trudne do przewidzenia. Z pewnością jednak zmiana wskaźnika referencyjnego zawsze będzie miała wpływ na kredyty hipoteczne, gdyż to właśnie wskaźnik referencyjny w dużej mierze odpowiada za wysokość rat kredytów.
Unieważnienie WIBOR szansą dla kredytobiorców
Kredytobiorcy WIBOR coraz częściej decydują się na złożenie pozwu o unieważnienie WIBOR. Wciąż brak jeszcze jednolitej linii orzeczniczej w tym zakresie, ale wielu prawników uważa, że złożenie takiego pozwu to szansa na uwolnienie się od niechcianego kredytu. Wstępne korzyści z ewentualnego wyroku uwzględniającego powództwo łatwo obliczyć korzystając z darmowego narzędzia jakim jest kalkulator WIBOR. Wygrana z bankiem nie jest oczywista, a samo postępowanie należy do dość skomplikowanych, warto więc w procesie sądowy wspierać się profesjonalną pomocą, jaką świadczy kancelaria WIBOR.
Autor: radca prawny Maciej Fiedorowicz WA-15162