Coraz częściej słychać informacje o pozwach wnoszonych przeciwko bankom w sprawach kredytów WIBOR. Warto wiedzieć więc jak WIBOR wpływa na raty kredytowe oraz odpowiedzieć sobie na pytanie, czy banki zarabiają na WIBOR?
Do czego służą stawki WIBOR?
O stawkach WIBOR wiele się mówi, nie każdy jednak wie do czego w praktyce służą stawki WIBOR. Wskaźnik WIBOR (Warsaw Interbank Offer Rate) jest to stopa procentowa, po jakiej banki udzielają pożyczek innym bankom, ustalana w każdy dzień roboczy, o godz. 11:00.
Z punktu widzenia przeciętnego człowieka bardziej doniosłą i praktyczną jest druga funkcja tego wskaźnika. WIBOR służy również do ustalania zmiennego oprocentowania kredytów. Umowy kredytowe najczęściej zawierają postanowienia dotyczące WIBOR 3M (oprocentowanie pożyczki (depozytu) międzybankowego na 3 miesiące) oraz WIBOR 6M (oprocentowanie pożyczki (depozytu) międzybankowego na 6 miesięcy).
Jak banki ustalają WIBOR?
Zwolennicy pozwów WIBOR wskazują, że największe kontrowersje budzi sposób w jaki ustalana jest wysokość WIBOR. Dzieje się to bez żadnego udziału kredytobiorcy i w praktyce wysokość WIBOR ustalana jest wyłącznie przez banki.
Starając się w uproszczeniu przybliżyć skomplikowaną procedurę obliczania WIBOR wskazać należy, że wysokość wskaźnika wylicza się z uwzględnieniem średniej arytmetycznej ze stóp procentowych wskazanych przez banki. Proces ten nosi miano fixingu i polega na tym, że banki – dilerzy rynku finansowego – przedstawiają dane dotyczące własnej stawki procentowej. Gdy banki przedstawią swoje propozycje wysokości stóp procentowych tzw. agent kalkulacyjny odrzuca dwie najwyższe i dwie najniższe oferty (w przypadku gdy w fixingu bierze udział co najmniej 10 banków – co powinno być regułą), a z pozostałych wylicza się średnią arytmetyczną. W wypadku gdy przy wyliczaniu WIBOR bierze udział 8-9 banków, agent odrzuca po jednej skrajnej wartości, a jeżeli banków jest jeszcze mniej w ogóle nie dokonuje się odrzucenia skrajnych wartości stawki procentowej.
Czy banki zarabiają na WIBOR?
W kredytach złotówkowych o zmiennej stopie procentowej to WIBOR w istotny sposób wpływa na wysokość raty kredytowej. Wraz ze wzrostem WIBOR rośnie rata kredytowa, do zapłaty której zobowiązany jest kredytobiorca. Analizując sprawę pod tym kątem śmiało można wskazać, że wzrost WIBOR generuje pośrednio dodatkowy dochód dla banków.
W rzeczywistości jednak kwestia zależności pomiędzy wzrostem WIBOR, a zarobkiem banków jest nieco bardziej złożona. Banki przez lata utrzymywały, że nie zarabiają na WIBOR, a ich jedynym źródłem zarobku przy umowach kredytowych jest marża samego kredytu. Zgodnie z tezą stawianą przez banki podstawową rolą WIBOR nie jest powiększenie dochodów banku, ale jedynie zwrócenie kosztów pozyskania przez bank środków do wypłaty kredytu.
Twierdzenia takie poddawane są jednak coraz większym wątpliwością. Przedstawiciele środowisk prawniczych i ekonomicznych wskazują, że koszty pozyskania pieniądza dla banków (np. z depozytów bankowych) są niemal zerowe, a WIBOR stanowi dodatkowy zarobek banku.
Dlaczego banki podnoszą WIBOR?
Wielu kredytobiorców zastanawia się dlaczego banki w ogóle podnoszą WIBOR, a nie opierają się na stawce z daty podpisania umowy kredytu? W praktyce jest kilka składowych takich decyzji, w jakimś zakresie na wzrost WIBOR wpływ ma sama polityka banków. Najczęściej jednak banki podnoszą WIBOR na skutek inflacji. Jednym z podstawowych narzędzi zwalczania inflacji przez banki jest podnoszenie stóp procentowych – jeszcze stosunkowo niedawno działał w ten sposób chociażby NBP. Wzrost stóp procentowych ustalanych przez banki wpływa natomiast na wysokość odczytów wskaźnika WIBOR.
Autor: radca prawny Maciej Fiedorowicz, nr wpisu WA-15162