Umowy kredytu hipotecznego, o zmiennej stopie procentowej, są w przeważającej liczbie wypadków powiązane ze stawką WIBOR. Wskaźnik ten ma istotny wpływ przy ustalaniu oprocentowania kredytów. Na wysokość raty składa się bowiem marża banku, która jest stała i ściśle określona w umowie kredytowej oraz wskaźnik WIBOR, którego wartość zmienia się w czasie i zależna jest od szeregu czynników zewnętrznych.
Pewna nieprzewidywalność zmian w zakresie wysokości WIBOR, jak również fakt, że zmiany te w najmniejszym nawet stopniu nie są zależne od kredytobiorcy, budzi od dłuższego czasu istotne kontrowersje. Kredytobiorcy zastanawiają się, czy bank może doliczać WIBOR do kredytów, czy może zasadnym jest wystąpienie z pozwem o usunięcie WIBOR z umowy kredytu.
Sprawdź również: POZEW WIBOR
Jak banki ustalają WIBOR?
Nim w ogóle odpowiemy sobie na pytanie, czy bank może doliczać WIBOR do kredytu i czy WIBOR można usunąć z umowy, trzeba zrozumieć w jaki sposób banki ustalają WIBOR.
Procedura regulowania WIBOR jest dość złożona, w dużym uproszczeniu można wskazać, że WIBOR oblicza się z uwzględnieniem średniej arytmetycznej ze stóp procentowych wskazanych przez banki największe banki tzw. dealerów rynku finansowego.
Proces ustalania stawki Wibor nazywany jest fixingiem i powinno wziąć w nim udział co najmniej 10 banków, którym przyznano takie uprawnienie. Sytuacja, w której takich banków jest mniej może zaistnieć jedynie w wyjątkowych okolicznościach. Banki przedstawiają swoje propozycje wartości stopy procentowej. Po ich zgłoszeniu przez każdy z banków następuje najistotniejszy moment obliczania WIBOR.
Agent kalkulacyjny odrzuca dwie najwyższe i dwie najniższe oferty (w przypadku gdy w fixingu bierze udział co najmniej 10 banków), a z pozostałych wylicza się średnią arytmetyczną. Jeżeli w procesie wyliczania WIBOR bierze udział 8-9 banków, agent odrzuca po jednej skrajnej wartości, w przypadku gdy banków jest jeszcze mniej w ogóle nie dokonuje się odrzucenia skrajnych wartości stawki procentowej. Na podstawie takiej stawki aktualizowane i obliczane są poszczególne wskaźniki tj. m.in. WIBOR 1M, WIBOR 3M i WIBOR 6M.
Czy postanowienia WIBOR stanowią klauzule niedozwolone?
Obecnie brak jest prawomocnych orzeczeń, które przesądzałyby o braku możliwości doliczania WIBOR do umowy kredytowej. W związku z powyższym, przynajmniej na dzisiaj, wydaje się, że banki mają prawo doliczać WIBOR do umowy i w oparciu o niego ustalać wysokość oprocentowania kredytowego.
Czy można pozwać banki za WIBOR?
Dotychczas nie zostały jeszcze wydane żadne prawomocne wyroki w przedmiocie usunięcia wskaźnika WIBOR z umowy kredytowej lub unieważnienia umowy kredytowej opartej o wskaźnik WIBOR. Pozornie wydaje się więc, że jest za wcześnie żeby odpowiedzieć na pytanie, czy można wygrać z bankiem o WIBOR. W praktyce jednak wydaje się, że są co najmniej istotne przesłanki za tym by uznać, że pozwanie banku za WIBOR może przynieść wymierne skutki dla kredytobiorcy.
W pozwie o WIBOR kredytobiorcy mają dwie podstawowe możliwości działania. Pierwszą z nich jest wystąpienie do sądu z roszczeniem o usunięcie WIBOR z zapisów umowy. Gdyby takie powództwo zostało uwzględnione przez sąd to wszystkie postanowienia dotyczące wskaźnika WIBOR zostaną usunięte z treści umowy kredytowej. Umowa taka jest dalej ważna, ale kredytobiorca płaciłby znacznie niższe raty, gdyż do wyliczenia ich wysokości nie miałby zastosowania już wskaźnik WIBOR.
Drugą, dalej idącą, ale też znacznie korzystniejszą dla kredytobiorcy opcją jest unieważnienie umowy kredytu złotowego. W razie uwzględnienia takiego powództwa, sąd uznałby całą umowę za nieważną. W konsekwencji bank zostałby zobligowany do zwrotu kredytobiorcy wszystkich wpłaconych przez niego środków. Dotyczyłoby to przede wszystkim rat wraz z odsetkami, ale też prowizji, czy innych opłat manipulacyjnych. Kredytobiorca musiałby zwrócić bankowi jedynie czystą kwotę faktycznie wypłaconego kapitału. Co więcej obowiązek zwrotu kapitału uaktywniłby się dopiero w momencie, w którym bank wystosowałby do kredytobiorcy stosowne roszczenie, nie wynikałby natomiast z wyroku unieważniającego umowę kredytową.
Autor: radca prawny Maciej Fiedorowicz WA-15162